Poszukiwanie mądrości, czyli jak odróżnić ważne od tego co nieistotne?

Czy dziś mądrość ma jeszcze wartość? Czy tym do czego się obecnie dąży to bycie sławnym i wpływowym, albo przynajmniej rozpozanwanym. W dobie internetu każdy może zaistnieć i stać się sławnym.  Liczy się ilość polubień, liczba followersów, ilość wejść na stronę czy profil.  To, że ktoś stanie się sławnym czy rozpoznawalnym nie oznacza jeszcze, że jest mądrym. Najczęściej jest albo sprytnym, albo ładnie wygląda, albo umie dobrze posługiwać się w internetowym marketingu.

Czym jest mądrość?

Pojęcie mądrości rozważa się na terenie filozofii. Sama filozofia jest poszukiwaniem mądrości. Z języka greckiego philo oznacza kochać a sophia mądrość.

W starożytności największą sławą cieszyli się ludzie, których uważano za mądrych, a byli nimi najczęściej filozofowie. Za nimi podążały rzesze uczniów, którzy z uwagą słuchali każdego słowa mędrca i uczyli się jak mądrze żyć.

W starożytności i średniowieczu filozofia była umiłowaniem mądrości, to znaczy umiłowaniem wiedzy, która jako zdolność odróżniania tego co ważne, od tego co błache, pozwalała prowadzić godne życie i unikać niegodziwego.  Ówcześnie mądrym mógł być tylko Bóg, dlatego poszukiwanie mądrości opierało się na upodabnianiu się do Boga. Upodabnianie polegało na dążeniu do doskonałości moralnej, a także ćwiczenie się w poszukiwaniu prawdy, dobra i piękna.

Dziś filozofia również jest umiłowaniem mądrości, ale termin mądrość przyjął inne znaczenie. Mądrość jest posiadaniem pewnego rodzaju wiedzy i doświadczenia, które pomagają nam w podejmowaniu właściwych życiowych decyzji, umiejętność radzenia sobie w życiu.  Mądrość jest wiedzą o tym jak odróżnić rzeczy ważne od tego co nieistotne. Mądrość ta pozwala na prowadzenie prawego i dobrego życia.

Mądrość filozoficzną można by streścić w zdaniu:

Filozofia
to mądrość wieku tych, co jeszcze wiekowi nie są: symulacja doświadczenia życiowego
dla tych i przez tych, którzy jeszcze żadnego doświadczenia nie mają.

O. Marquard

Emmanuel Kant mówiąc o mądrości użył formuły sapere aude, co coznacza “odważ się być mądrym”.  Ta formuła Kanta była motywem przewodnim w epoce oświecenia. Pierwotnie pochodzi ona od Horacego, który za mądrość uważa szukanie we wszystkim złotego środka.  Horacy zachęca do bycia mądrym oraz poświęcenia się nauce i cnocie.

Kant natomiast w dziele “Rozprawy z historii filozofii” 1784 pisze:

Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletniości, w którą popadł z własnej winy. Niepełnoletniość to niezdolność człowieka do posługiwania się swym własnym rozumem, bez obcego kierownictwa. Zawinioną jest ta niepełnoletniość wtedy, kiedy przyczyną jej jest nie brak rozumu, lecz decyzji i odwagi posługiwania się nim bez obcego kierownictwa.

Istnieje wiele definicji mądrości.

Platon utożsamiał mądrość z kompletną wiedzą, ponieważ sądził, że ten kto posiada wiedzę będzie automatycznie podejmował właściwe decyzje. Mądrość czerpano z używania rozumu.

Jego uczeń Arystoteles zauważył, że sama wiedza nie wystarczy, ale wymaga dodatkowo pewnych zdolności psychicznych.

Stoicy, a za nimi  filozofowie chrześcijąńscy uważali mądrość za dar, który otrzymują od Boga nieliczni.

Sokarates uważany za jednego z największych mędrców twierdził, że mądrość zależy od trzech rzeczy: osobowości, wiedzy i samokontroli.

Mądrość filozoficzna polega na głebokim rozumieniu rzeczywistości w aspekcie ostatecznych racji i celów. Co to oznacza? Chodzi o wyjaśnianie rzeczywistości, rozumienie po co i dlaczego coś istnieje, jakie jest jego przeznaczenie i sens.

Dlaczego mądrość nie jest dziś w cenie i tak naprawdę chyba niewielu o nią zabiega ?

• Może nie wiemy jak tę mądrość “ugryźć”, trudno nam dziś ją zdefiniować.  W nowożytnej filozofii europejskiej, począwszy od Kartezjiusza przestano zajmować się terminem “mądrość” określając go jako niejasny i niedefinowalny.
•  Mądrość jest trudna i wiąże się z pewnym ryzykiem wyłamania się z utartych schematów.
• Osiągnięcie mądrości wymaga wysiłku: zdobywania wiedzy, a następnie rozumnego jej wykorzystania.
• Dla wielu mądrość wydaje sie bezużyteczna, jeśli nie przynosi korzyści materialnych czy sławy.

Powołam się znów na Sokratesa, który przewrotnie powiedział :

” takie czasy nastały, że jak chcesz z kim mądrym pogadać, musisz rozmawiać sam ze sobą”.

Co daje mądrość?

• Zwraca człowieczeństwo

W starożytności i średniowieczu głównym zadaniem człowieka było zdobycie wiedzy, czyli posiadanie mądrości. Wiedza ta była wiedzą o świecie i człowieku oraz miała na celu znalezienie prawdy. Pytania, które nurtowały filozofów to kim jest człowiek, jaki jest jego cel, skąd pochodzi i dokąd zmierza. Używnie rozumu i analiza rzeczywistości jest tym czynnikiem, który stawia nas najwyżej w hierarchii wszystkich istnień na ziemi. To nas wyróżnia od zwierząt i czyni ludzkimi.

Ideał mędrca utożsamiał posiadanie wiedzy dla niej samej, nawet jeśli nie wynikają z tego materialne korzyści. W “Zachęcie do filozofii” Arystoteles napisał:

“Mądrość jest dobrem samym w sobie, nawet gdyby  z niej nic pożytecznego nie wynikało dla ludzkiego życia”, ale zaraz dodaje “w ogóle wszystko co dobre uzyskujemy dzięki niej”.

Myśliciele średniowieczni Albert Wielki i Tomasz z Akwinu przyjęli koncepcję filozofii jako mądrości zmierząjącej do dobra, a prawdę wskazywali jako cel wszelkiego poznania. Mądrym jest według nich ten, kto stara się dobrze czynić, a za najwyższą wartość uznaje prawdę.

• Mądrość jest źródłem szczęścia i godnego życia

Tym, kóry w mądrości szukał szczęścia a zarazem wiódł godne życia był Sokrates. Jego wyznacznikiem mądrości było ciągłe zdobywanie wiedzy, chociaż wiedział, że nigdy całej wiedzy nie posiądzie. Zobywanie wiedzy nadało sens jego życiu i stało się źródłem szczęścia.

Jak powiedział potem J. S. Mill:

“Lepiej być niezadowolonym człowiekiem niż zadowoloną świnią, lepiej być smutnym Sokratesem niż szczęśliwym głupcem”

Według Milla głupiec jest zadowolony z jakiegoś pragnienia przyziemskiego, np. posiadania czegoś materialnego, jest to radość chwilowa i powierzchowna. Gdyby głupiec potrafił zdobyć się na refleksję dostrzegłby, że jego życie jest tylko pustą pogonią za chwilowymi przyjemnościami. Sokrates ma świadomość tego, że sam wybrał swój sposób życia oraz, że konsekwentnie go realizując odczuwa z tego satysfakcję. Sam fakt świadomego wyboru jest aktem mądrości. Dlatego smutny Sokrates może być szczęśliwszy od zadowolonego głupca, gdyż życie poświęcone intelektualnym dociekaniom ma większą wartość niż oddawanie się przyjemnościom. Jednak żeby to zrozumieć, trzeba poznać jedno i drugie.

• Nadaje życiu sens

Wartościowe życie to przede wszystkim nasze własne życie, zaplanowane przez nas samych i przez nas samych kształtowane. Życie nasze ma sens jeśli jest autentycznie nasze, to znaczy jeśli sami dokonujemy w nim sami wyborów i wybory te są dokonywane mądrze.

Co oznacza bycie mądrym?

A oto kilka refleksji co oznacza bycie mądrym:

Bycie mądrym to ciągłe stawianie sobie pytań, autorefleksja. Dlaczego  postąpiłem\am tak a nie inaczej, dlaczego tak myślę, dlaczego tak, a nie inaczej działam.

Bycie mądrym to ciągłe szukanie odpowiedzi na nurtujące nas pytania, ciągłe uczenie się nie tylko wiedzy książkowej, ale i życia.

Bycie mądrym to chęć bycia lepszym z sensie moralnym.

Bycie mądrym to przede wszystkim używanie rozumu, dzięki niemu szukanie tego co jest ważne i wyznaczanie priorytetów.

Bycie mądrym oznacza dokonywanie mądrych wyborów, wyborów przemyślanych, racjonalnych w wykorzystaniem wiedzy i rozumu.

Bycie mądrym  to zaspokajanie potrzeb wyższego rzędu, intelektualnych moralnych, bo troszczenie się tylko o to co mamy jeść oraz gdzie mamy spać nie czyni nas mądrymi.

Bycie mądrym to samodzielne myślenie i działanie, nie uleganie utartym wzorcom.  Ludzie często chcą narzucić nam swój styl życia i zwalczją tych, którzy wyłamuja sie z tego porządku. Oni nie zawsze mają rację.

Sokrates symbolizuje koncepcje szlachetnego i mądrego życia. Nie trzeba być koniecznie filozofem, aby odnaleźć mądrość.  Istnieje wiele innych dziedzin, które mogą być przyczynkiem do zdobywania mądrości.